نمایش

دانلود کتاب آیین های مرگ در ایران باستان

مرگ و آیین های مربوط به آن در ایران باستان

دانلود رایگان کتاب آیین های مرگ در ایران باستان

دانلود کتاب آیین های مرگ در ایران باستان – مرگ و آیین های مربوط به آن در ایران باستان – دانلود رایگان کتاب آیین های مرگ در ایران باستان – علم افشا

مرگ و آیین های مربوط به آن در ایران باستان

نادیا معقولی ( دانشجوی دوره دکتری پژوهش هنر دانشگاه تربیت مدرس، دانشکده هنر) محمود طاووسی (

استاد دانشگاه تربیت مدرس، دانشکده هنر)

مقدمه گورها و گورستان ها، بیش از آنکه جایگاه به خاک سپردن مردگان باشند، ذهن و زندگی زندگان را به

خود مشغول می سازند.

آثار به جا مانده از کهن ترین گورها نشان می دهند که مراسم و آیین های مربوط به

مردگان از گذشته های دور تا امروز در زندگی انسان

حایز اهمیت خاص و پدید آورنده باورهای اساطیری بوده است.

در ایران نیز، یافته های باستان شناسی و کتب و روایات نمودار تنوع فراوان عقاید در باب مرگ همچنین آیین

های سوگواری و شیوه های تدفین اند

دانلود کتاب آیین های مرگ در ایران باستان

مرگ و آیین های مربوط به آن در ایران باستان

دانلود رایگان کتاب آیین های مرگ در ایران باستان

نوزایی در ایران باستان در ایران باستان، همچون بین النهرین، مردمان روزهایی را در بزرگداشت پیشوایان و یاد

آوری تولد و مرگ آنان به پرسه با سوگواری می پرداختند. در این دوران، به بازگشت مردگان و رستاخیز آنان نیز

توجه و، به مناسبت آن، مراسمی برگزار می شده است.

از آن جمله است جشن رپیتوین، نوروز، و انقلاب

صیفی منسوب به سیاووش (سووشون)

زینوین سرور گرمای نیمروز و ماههای تابستان است.

او همه ساله، آنگاه که دیو زمستان

به جهان هجوم می آورد، فعال می گردد و در زیر زمین پناه می گیرد و آب های زیر زمین را گرم نگه می دارد تا

گیاهان و درختان نمیرند.

بازگشت سالانه او در بهار بازتابی از پیروزی نهائی نیکی است. درختان، همانند برخاستن مردگان، شکوفه می دهند و جوانه ها و
برگ های تازه از شاخه ها بر می دهد.

( گزیده های زادسپرم، قصل ۳۴، بند ۲۷) و به روزگار باستان، مردم، پنج روز پیش از نوروز، با چراغ به گورستان می رفتند،

دانلود کتاب آیین های مرگ در ایران باستان

مرگ و آیین های مربوط به آن در ایران باستان

دانلود رایگان کتاب آیین های مرگ در ایران باستان

اشک می ریختند و سوگواری می کردند.

به باور آنان، در این پنج روز، نظم و قانون بر جهان فرمانروا نبوده

است؛ شب عید، خدا زنده می شد، نوبت شادی و پایکوبی دوازده روزه بود، جهان از بی نظمی و تباهی، که

با شهادت خدا پدید آمده بود، رها می شد و به نظم و باروری باز می گشت و این مصادف بود با بازگشت

کیخسرو از تخمه سیاوش.

حاجی فیروز نوروزی ما بازمانده سنتی همان خدای شهید است: روی سپاه او

نشانه ای است از بازگشت وی از جهان مردگان و لباس قرمزش نشانه ای از خون و زندگی مجدد.

در اسطوره های زرتشتی ایرانی، داستان سیاوش (ایزد پادشاه) به اسطوره راما در هند؛ ایشتار، الهه بزرگ دین سومری و آگدی؛ و تموز، خدای بابلی شباهت دارد.

این هر سه به جهان زندگان بازمی گردند و زندگی نو و باروری پدید می آورند.

اما سیاوش، پس از ور گرم (گذشتن از آتش) به توران زمین پناهنده و سرانجام به دست افراسیاب کشته می شود.

دانلود کتاب آیین های مرگ در ایران باستان

مرگ و آیین های مربوط به آن در ایران باستان

دانلود رایگان کتاب آیین های مرگ در ایران باستان

پس از مرگ او، فرزندش کیخسرو از سرزمین توران به ایران باز می گردد و به خونخواهی پدر خود، در نبردی با افراسیاب، او را می کشد.

بر اثر مرگ سیاوش، گیاهی درمان کننده دردها از خون وی می روید به نام

پرسیاوشان که هرچه آن را برند باز می روید و جان تازه می گیرد. این گیاه نشانی زندگی پس از مرگ و

مداومت حیات سیاوش است. ( نرشخی، ص ۷۱)

امروزه در کهکیلویه زنانی هستند که در مجلس عزاء تصنیفهایی قدیمی با آهنگی غمناک می خوانند و مویه

می کنند و این رسم را سوسیوش (سوگ سیاوش) می خوانند (مسکوب، ص ۸۱). سیمین دانشور نیز، در

رمان سووشون، اشاره می کند که این آیین هنوز در برخی مناطق استان فارس برگزار می شود.

شاید تغییر

فصل و فرا رسیدن فصل

زمستان با کشته شدن سیاوش مربوط باشد که ایرانیان در این فصل به سوگواری برای او می پرداخته اند.

نرشخی می نویسد:

دانلود کتاب آیین های مرگ در ایران باستان

مرگ و آیین های مربوط به آن در ایران باستان

دانلود رایگان کتاب آیین های مرگ در ایران باستان

مردمان بخارا را در کشتن سیاوش نوحه هاست چنان که در همه ولایت ها معروف است و مطربان آن را سرود

ساخته و قؤالان آن را گریستن مغان خوانند و این سخن زیادت از

سه هزار سال است.

(ترشخی، ص ۳۳ | باری اندیشه زایش و مرگ یکی از نخستین اندیشه های فلسفی ایرانیان بود.

آنان مرگ را تولدی دیگر می پنداشتند و از این رو درگذشتگان را، به صورت جنین در رحم، با پاها | و دست

های جمع آمده بر روی سینه به خاک می سپردند تا به همان گونه که زاده شده اند به جهان دیگر در آیند. (-

فردوشی، ص ۳۲

تدفین در ایران باستان در ایران باستان، رسوم تدفین پیوسته از آیین های دینی شمرده می شده است.

در تپه سیلک نزدیک کاشان، که آثار تمدن آن به پنج هزار سال پیش از میلاد باز می گردد،

گورهایی کشف

شده که در کف اتاق حفر شده اند و این نشان می دهد که خانواده ارواح گذشتگان را در خوراک و مراسم دیگر

زندگان سهیم می دانسته و معتقد بوده که آنان به زندگی عادی خود ادامه می دهند (- اسماعیل پور ۱، ص

دانلود کتاب آیین های مرگ در ایران باستان

مرگ و آیین های مربوط به آن در ایران باستان

دانلود رایگان کتاب آیین های مرگ در ایران باستان

۷۶).

مردم بومی ایران، پیش از آریائیان، مردگان خود را نزدیک اجاق خانه به خاک می سپردند، تن مرده را با

اکسید آهن سرخ رنگ می کردند

و، در پیرامون مرده، چیزهایی می گذاشتند که می پنداشتند بدانها نیاز دارد

( فره وشی، ص ۲۳).

در این تمدن، گورها به سه شکل حفره ای، خمره ای، و حفرهای با پوشش سنگی

بود.

مردگان، بسته به موقعیت خورشید به پهلوی چپ یا راست دفن می شدند.

ظروف و اشیای زینتی مرده

بالای سر مرده یا نزدیک دهان او و یا روی شکمش نهاده می شد. پیکرهها و شهرهایی نیز در این گورها پیدا

شده است. پاهای مرده را خم می کردند و یکی از دست هایش را به دهانش نزدیک می ساختند (- شرف الدینی، ص ۱۵).

دانلود کتاب آیین های مرگ در ایران باستان

مرگ و آیین های مربوط به آن در ایران باستان

دانلود رایگان کتاب آیین های مرگ در ایران باستان

به ستی خانه سازی در مناطق باران خیز زادبوم پیشین، بر روی گور، که آن را خانه آخرت می پنداشتند،

سنگها و الراحی کلی به صورت خرپشته و بام می نهادند.

این شیوه بام سازی در نخستین گورهای دوران هخامنشی مانند آرامگاه کورش بزرگ نیز دیده می شود.

(- فرهوشی، ص ۳۲)

مرگ در آیین زروان از زمانی که اندیشه ثنوی در میان مزداپرستان غالب شد،

این فکر پیش آمد که دو تن نیکی

و بدی از چه پدید آمده اند.

بنا بر شواهد موجود، لااقل در اواخر دوران هخامنشی، این باور وجود داشته که

زروان (زمان لایتناهی، دهر)

منشأ و مصدر دو نیروی حاکم پر کاینات (اهرمزد سازنده و اهریمن ویرانگر) است

(جلالی مقدم، ص ۲). آوردن مرگ بر عهده نیروی اهریمنی است

ولی زمان آن با زروان ربط دارد. در وندیداد

(فرگرد ۱۹، بند ۲۹)، راهی

دانلود کتاب آیین های مرگ در ایران باستان

مرگ و آیین های مربوط به آن در ایران باستان

دانلود رایگان کتاب آیین های مرگ در ایران باستان

که پس از مرگ باید پیموده شود راه «زروان آفریده» خوانده شده است و این راه را هم نیکان می پیمایند هم

بدان (دارمستر، ص ۱۴۵). مری بویس این راه را همان پل چینوت / چینود دانسته است (بویس ۱، ص ۲۳۹).

راو «زروان آفریده) کنایه ای است از مرگ که زمان مقدر کرده است .

همان زمانی که همه موجودات را به وقت خود به کام میکشد. در کتیبه های مهری، زمان «فرو برنده» خوانده

شده است. در این آیین، زمان است که همه چیز را به کام میکشد ( بئوئیست، ص ۷۱ کریستن سن، ص

۱۴۲). فرمانروا چون زمان به سراغش می آمد هیچ نمی توانست کرد.

تهمورث، که اهریمن را بیش از سی سال از خود راند، چون زمانش فرا رسید نتوانست از مرگ بگریزد (

رضائی، مهدی، ص ۲۴۱) در متن پهلوی یادگار جاماسپ آمده است:

دانلود کتاب آیین های مرگ در ایران باستان

مرگ و آیین های مربوط به آن در ایران باستان

دانلود رایگان کتاب آیین های مرگ در ایران باستان

آن کس که زمان چشمش را بدوزد آن چنان بر پشتش گرانی می کند که نتواند برخاست؛ درد آنچنان بر قلبش

فرود می آید که نتواند تپید؛ دستش آن چنان می شکند که دراز نتواند شد؛ پایش آن گونه می شکند که راه

نتواند رفت؛ ستارگان به سوی او می آیند و او بیرون نتواند رفت؛ سرنوشت به سراغ او می آید و او آن را

نتواند دور دارد. (همان، ص ۱۴۰، ۱۴۱)|

مرگ در آیین مهر در آیین مهر پرستی، باور بر این است که دیو تباهی چون، پس از مرگ، جسد را تصاحب کند،

ارواح تاریکی و فرشتگان آسمانی بر سر تملک روحی که وجود جسمانی را ترک کرده کشمکش می کنند.

روح، برای محاکمه، در برابر مهر حاضر می شود و اگر، در ترازوی عد مهز، فضایل شخص بر رذایل أو بجرید، از

او در برابر کارگزاران اهریمن که می خواهند به دوزخش بکشانند حمایت می شود و او به قلمرو آسمانی،

ملکوت

دانلود کتاب آیین های مرگ در ایران باستان

مرگ و آیین های مربوط به آن در ایران باستان

دانلود رایگان کتاب آیین های مرگ در ایران باستان

اورمزد در روشنائی ابدی، رهنمون می گردد.

در این آیین، چنین پنداشته میشود که ارواح نیکان در روشنی بیکران گسترده بر فراز ستارگان به سر می برند

و شخص، بارها شدن از نفس پرستی و شهوات و با عبور از قلمرو سیارگان، می تواند مانند خدایان از پلیدی

پاک شود و به محفل آنان راه یابد.

مهرپرستان، همانند مصریان، عقیده داشتند که وجود شخص می تواند از زندگی ابدی برخوردار گردد. زیر زمین اقلیمی تیره و افسرده و جایگاه خطاکاران است.

پس از آنکه دور زمان طی شد، مهر همه مردگان را بر می انگیزد، نیکان را شراب خوشایند بی مرگی

مینوشاند و بدکاران را به همراه اهریمن در آتش نابود می سازد. (- کومون، ص ۱۴۴)

مرگ در آیین مائی مانویان پیوند ناگسستنی با دین زردشت داشتند.

در این آیین، اگر مرگ به سراغ راستکار بیاید، هرمزدبغ ایزدی به نام داور دادگر را، به صورت حکیمی راهنما، به

سوی او روانه می سازد همراه سه فرشته که با خود کوزه آب و جامه و دیهیمی از نور دارند.

جوانی شبیه آن راستکار همراه آنهاست.

دانلود کتاب آیین های مرگ در ایران باستان

مرگ و آیین های مربوط به آن در ایران باستان

دانلود رایگان کتاب آیین های مرگ در ایران باستان

دیو آز و دیوان دیگر بر او ظاهر می گردند و راستکار، به دیدن آنها، از داور دادگر و سه فرشته باری می جوید. آنان به او

نزدیک می شوند؛ چشم اهریمنان که به آنها می افتد پا به فرار می نهند. فرشتگان آن راستکار را با خود می

برند، جامه بدو می پوشانند، دیهیم بر سرش می نهند، و کوزه آب در دستش می گذارند و او را، از ستون

روشنی، به ماه و خورشید و به بهشت نو نزد هرمزدی و مادر زندگی می برند.

کالبد همانگونه افتاده می ماند و آفتاب و ماه قوای آن را، که آب و آتش و نسیم است، به سوی خود جذب می کند.

سپس فرد راستکار به نور ایزدی بدل می گردد و آنچه را از جسدش به جا مانده و ظلم محض است به دوزخ می افکند. ( اسماعیل پور ۲، ص ۷۳)

اما گناهکاری را که آز و شهوت بر او چیره شده باشد، به هنگام مرگ، اهریمن و دیوان شکنجه میدهند و

ایزدان به کنارش می آیند و پوشاک نیکو با خود دارند.

او می پندارد که برای نجاتش آمده اند در حالی که آنان می خواهند او را سرزنش کنند. او، با

دانلود کتاب آیین های مرگ در ایران باستان

مرگ و آیین های مربوط به آن در ایران باستان

دانلود رایگان کتاب آیین های مرگ در ایران باستان

کالبدی دیگر، در این جهان مادی، از نو زاده می شود و چندی در این جهان می ماند تا

زمانش فرا رسد و به دوزخ درافتد. روان آدمی یکی از سه راه را خواهد پویید – راههایی که به بهشت نو برای

راستکاران؛ به جهان ترس و بیم یا برزخ برای ستیزه جویان باور راستکاران و نگهبان آیین؛

و به دوزخ برای گناهکاران می رسد. دوران دردناک تناسخ – پیش از رسیدن به پایان راه – در اصطلاح مانویان س

ارا خوانده می شود. (- باقری
ص ۱۷۷)

مرگ در آیین زردشت بنا بر معتقدات زردشتی، مراحلی که روح انسان، پس از زندگی این جهانی، طی می

کند چنین اند: جدائی روح از تن؛

داوری انفرادی؛ عبور از پل بهشت و دوزخ و برزخ؛ روز قیامت و تن پسین؛

داوری نهایی و جمعی گذشتن از آزمایش ایزدی و فرشکرد (نو کردن کل هستی که در پایان جهان صورت می

گیرد) ( همان، ص ۵۵).

زردشت، در تعلیمات خویش، باورهای نیاکان خود را در باب مرگ و احوال پس از مرگ

حفظ کرد اما محتوا و معنای اعمال و مراسم مربوط به آنها را به کلی دگرگون ساخت. رسمی که پیش از

زردشت،

بین ایرانیان رواج داشت نشان میدهد که روح انسان (روان)، پس از مرگ، در دیار ظلمانی و خاموش

به سر می برد و آن موجودی است عاجز و ناتوان که برای برآوردن نیازها و گذران،

چشم به دست بازماندگان و

خویشان زنده خود دوخته است تا از نذرها و قربانی ها و خیرات آنان برخودار شود.

خیرات باید بر طبق آیین

های خاص و در مواقع معین انجام گیرد.

دانلود کتاب آیین های مرگ در ایران باستان

مرگ و آیین های مربوط به آن در ایران باستان

دانلود رایگان کتاب آیین های مرگ در ایران باستان

همچنین این باور وجود داشت که آمرزیدگان نه تنها، در پرتو لطف ایزدان، از حیات بسیار طولانی برخوردار می

شوند بلکه، در جهان مردگان، ثواب قربانی ها و ثواب هدایا و نذرهاشان به آنان می رسد

و، علاوه بر آن، بازماندگان، با خیرات، وسایل گذران روزمره آنان را در آن جهان فراهم می آورند. (بویس ۱، ص ۱۶۶)

در رسالهای اوستایی به نام اوگوده که تنها اندکی از آن به جامانده است، از بر حق بودن مرگ و آمادگی آدمی

برای این سفر سخن در میان است و توصیه می شود که برای سفر آخرت زاد و توشه (اعمال نیک) بیندوزند.

در این رساله آمده است:

دانلود کتاب آیین های مرگ در ایران باستان

مرگ و آیین های مربوط به آن در ایران باستان

دانلود رایگان کتاب آیین های مرگ در ایران باستان

آن چیست که به خاک بدل نشود؟ آن چیست که فنا نپذیرد؟ آن کردار نیک و وجدان مرد نیکوکار است.

بشود که

راستی و نیک پیروز شود؛ بشود که نیکی پر بدی پیروز آپدا بشود که

ما از اندیشه و گفتار و کردار نیک برخوردار گردیم؛

بشود اندیشه و گفتار و کردار نیک، که در اینجا و همه جای

دیگر پدید آمده، در جهان منتشر شود؛ بشود که همه ما با فرشته راستی و

درستی محشور باشیم.

(رضی، ص ۲۰۷) زردشتی پارسا، که با تقوا و درستی زندگی کرده باشد، از رو به رو شدن با دیو مرگ باکی ندارد.

داوری پس از مرگ در آیین زردشت رستاخیز، به باور زردشتیان، به دو گونه فردی و عمومی است.

روح، پس از مرگ، سرنوشت مشخصی به اقتضای اعمال مرده دارد؛ اما تنها در رستاخیز نهایی است که به

تن باز می گردد و، در این بازگشت، ساختار موجودات به حالت پیش از آفرینش گیتیانه

مادی) در می آید. برای فرد، لحظه قطعی و نهایی سه روز پس از مرگ فرا می رسد (واژنر، ص ۲۶۳).

زردشتیان اعتقاد دارند که روح تا سه روز در اطراف تن می ماند و در صبح روز چهارم بدن را ترک می کند و به

دیار باقی می شتابد. صبح روز چهارم روان مرده به سر پل چینوت اچیود (صراط) می رسد. در اینجا، فرشته

مهر، ترازوی عدالت به دست؛

دانلود کتاب آیین های مرگ در ایران باستان

مرگ و آیین های مربوط به آن در ایران باستان

دانلود رایگان کتاب آیین های مرگ در ایران باستان

فرشتگان سروش، در مقام دادستان؛ و شن و آشتاد، در نقش وکیل مدافع روان بسیار عادلانه داوری می

کنند و روانی درگذشته، بسته به اینکه کفه کارهای نیک یا کارهای بیر او سنگینی کند،

به وهیشتم مینیو

(بهشت) و یا آچیشتم مینیو (دوزخ) فرستاده می شود تا پاد افره خویش را به قانون ابدی بگیرد (علیپور، ص

۱۲).

در داوری، سخنان و اندیشه ها و نیات نیز به حساب می آیند. اعمال وزنه سنگین دارد؛ اما اندیشه های

بد کفه گناه و سخنی محبت آمیز کفه ثواب را سنگین تر می سازد. ( بویس ۲، ص ۱۶۸)

دانلود کتاب آیین های مرگ در ایران باستان

مرگ و آیین های مربوط به آن در ایران باستان

دانلود رایگان کتاب آیین های مرگ در ایران باستان

در متون اوستایی و منابع پهلوی چون بندهش و یشتها، میترا از جمله ایزدانی است که، در روز قیامت، داور

روانی مردگان شمرده شده است.

در مهریشت، همواره از عدهای از ایزدان نام برده شده که در اطراف او

جای دارند: در جانب راست، سروش؛ در جانب چپ، رشنو؛ و، در برابر، ورثرغنه ( بهرام)، ایزد جنگ و پیروزی،

که پیشاپیش او گرازی خشمگین و دژم در حال دویدن است (رضائی، عبدالعظیم، ص ۸۵). در این متون، میترا،

شن و سروش، در روز جزا از داوران ارواح معرفی شدهاند. «مهز نخستین، سروش

دومین، و رشن سومین داور است» (بنو نیست، ص ۵۵۱).

مهر در شایست و ناشایست با صفت «دادورتر» توصیف شده است (شایست و نشایست، ص ۲۶۳).

وی، سرانجام، ارواح را از میان رودی از آتش به ساحل دیگر آن راهبری خواهد کرد و ارواح کافر، به هنگام عبور، در آتش خواهند سوخت (ورمازون، ص ۲۹).

در بندهش (ص ۱۰۹-۱۱۰) آمده است که روان، چون از تن جدا شود، مانند کودکی است که از مادر بزاید و نیاز

به دایه و قابله دارد. سروش، چونان نگهبان و حامی، باید فراخوانده شود تا از روان پشتیبانی کند. ( شایست و

نشایست، ص ۲۳۰)

دانلود کتاب آیین های مرگ در ایران باستان

مرگ و آیین های مربوط به آن در ایران باستان

دانلود رایگان کتاب آیین های مرگ در ایران باستان

باور کهن ظاهرا این بوده است که هر کس – به سبب رعایت مراسم آیین – از عنایت ایزدان برخوردار باشد، می

تواند امید پرواز به بهشت و عبور آزادانه از پل چیوت اچیود را در دل بپروراند در حالی که گناهکاران از بالای این

پل به ژرفنای دوزخ پرتاب می شوند.

اما زردشت میگفت: برای گذشتن از پل چینوت / چیود، نخست باید از

دادگاهی که برای سنجش اعمال برپا می شود گذشت.

در این دادگاه، پندار و گفتار و کردار همه کس، که از زمان رسیدن به سن بلوغ تا پایان عمر به دقت جمع آوری

شده است،

با میزان دقیق سنجیده می شود: اگر ثواب شخص بر گناه بچربد، او رستگار خواهد شد و، اگر گناه شخص بر

ثواب بچربد،

او محکوم به سقوط در دوزخ خواهد بود (بویس ۲، ص ۳۲۷). دوزخ، که جای بدکاران است، به زیر زمین است و

دروازه آن از کوهی به نام

دانلود کتاب آیین های مرگ در ایران باستان

مرگ و آیین های مربوط به آن در ایران باستان

دانلود رایگان کتاب آیین های مرگ در ایران باستان

ارزوره می گذرد. این کوه محل دیوان است که در غارها و قله ها گرد هم می آیند. کریستینن، ص ۶۹)

ارداویراف، در گزارش سفر خود به دنیای دیگر، می گوید:

پس از آن، چینود پل په نیزه پهنا گشوده شد و من، به همراهی سروش پرهیزگار و ایزد آذر، به چینود پل به

آسانی و به فراخی و نیک به دلیری و به پیروزگری بگذشتم.

ایزد مهر بسیار پاسداری کننده و ترش راست و

وای نیکو و ایزد بهرام نیرومند و ایزد اشتایر گسترش بخشنده

جهان مادی و فره بهدین مزدیسنان و فروهر پرهیزگاران و دیگر میتوان به من، ارداویراف، نخست نماز بردند و

من، ارداویراف، دیدم رشن راست، که ترازوی زرد زرین به دست داشت،

دانلود کتاب آیین های مرگ در ایران باستان

مرگ و آیین های مربوط به آن در ایران باستان

دانلود رایگان کتاب آیین های مرگ در ایران باستان

پرهیزگاران و دژوندان را قضاوت می کرد. (بهار، ص ۳۰۴) ترازویی که ارداویراف به آن اشاره می کند در بندهش به زیبایی توصیف شده است:
چکادی یک هزار مرد بالا در میان جهان است که چکاد دائیتی خوانند. یوغ ترازوی شن را

تیغی به بن کوه البرز در سوی اباختر (شمال) و تیغی به سر کوه البرز در سوی نیمروز (جنوب)|

آفریده شد برمیان آن چکاد دائیتی ایستد. ( بندهش، ص ۱۹۹) شانه های ترازوی شن رشته کوهی است از

شمال به جنوب زمین و شاهین آن ترازو چکا (قله) دائیتی است که درست در وسط رشته کوه البرز قرار دارد.

در بندهش، شن، هنگام گذاشتن روان آدمیان بر ترازو، دو دستیار دارد که زامیاد و اشتاد نام دارند. زامیاد می

خواهد، به یاری دادار اورمزد، همه آفریدگان را به رستاخیز بپیونداند

( اوشیدری، ص ۲۰۱). زامیاد مینوی زمین

است ( بهار، ص ۱۵۵) و در شایست و ناشایست با صفت فرجام دهنده تر» توصیف شده است (شایست و

نشایست، ص ۲۶۴). و اشتاد (ارشتات، به معنی راستی و درستی»)، ایزدبانوی عدل است.

او، در کنار ایزد

دانلود کتاب آیین های مرگ در ایران باستان

مرگ و آیین های مربوط به آن در ایران باستان

دانلود رایگان کتاب آیین های مرگ در ایران باستان

سروش، ستوده می شود ( یسن ۴۷، بند ۳۲). در بندهش درباره او آمده است:

اشتاد نیز راه نمودار مینو و گیتی است چنان که گوید که سر پل چینود بر ایستد تا شن روان را

آمار کند. اشتاد و زامیاد روان را بر ترازو بگذارند.

( بندهش، ص ۱۵۲) در بعضی متون، رشن میزان و ترازوی

سنجش نیکی و بدی را خود در دست دارد و سروش بر داوری او نظارت می کند.

در بندهش (فصل ۳۰، فقرات

۹-۱۳) آمده است که سر پل چینوت / چیود، سگی میوی به پاسبانی گماشته شده تا روان درگذشتگان را

راهنمایی کند (۹۲-۹۱ .Pavry 1922 , pp ). همچنین، در وندیداد (فرگرد ۱۹، بند ۳۰)

دانلود کتاب آیین های مرگ در ایران باستان

مرگ و آیین های مربوط به آن در ایران باستان

دانلود رایگان کتاب آیین های مرگ در ایران باستان

، از نمودار
شدن دین یا وجدان آدمی در جهان دیگر به پیکر دختری زیبا سخن رفته است. این دختر زیبا، که برای راهنمائی

روان پارسا به بهشت، نمودار می گردد با دو سگ همراه است. در گاه ها، نام این دختر دناست.

پس از آن، روان فرد نیکوکار سه گام برمی دارد که به ترتیب از اندیشه نیک، گفتار نیک، و کردار نیک می گذرد و گام

چهارم را در ایران (سرای فروغ بی پایان می نهد و در آنجا از پذیرائی اهورامزدا برخوردار می شود.

روان فرد

بدکار، در سه شب پس از مرگ، بر بالین جسد، رنج و سرگردانی فراوانی را تحمل می کند و، در سپیده دم

شب سوم، دین او به صورت زنی پتیاره و زشت و چرکین و خمیده زانو به پیشواز او می آید.

آنگاه روان مرد

بدکار، در سه گام، از پایگاه اندیشه بد و کردار بد و گفتار بد میگذرد و، در چهارمین گام، به سرای تیرگی بی

پایان می رسد و در آنجا اهریمن پذیرای او می گردد.

( پشت ها، هادخت نسک، فرگرد سوم)

دانلود کتاب آیین های مرگ در ایران باستان

مرگ و آیین های مربوط به آن در ایران باستان

دانلود رایگان کتاب آیین های مرگ در ایران باستان

تدفین در آیین زردشت به نظر می رسد که رسم مرده سوزی در دورانی که اقوام هند و ایرانی زندگی

مشترک داشتند وجود داشته است. بعدها مغان، برای برانداختن این رسم کهن در ایران، تحریم های سختی

همراه با مجازات های سنگین برقرار ساختند.

دلیل بارزتر حاکی از وجود رسم مرده سوزی واژه دخمه است که در اصل به معنی «هیزم» است که نسای

(جسیر) مرده را بر روی آن می سوزاندند. همچنین به قرابت واژه دخمه و داغمه به معنی «محل سوزاندن»

باید توجه شود.

در دوران ساسانیان، به گواهی رساله یوشت فریان، جس هوپریه، که گرایش جدی به دین زردشتی داشت، از

سر تکریم، به دستور موبلی بزرگ سوزانده می شود (رضی، ص ۴۱).

چنین به نظر می رسد که نهادن نسای مردگان پیش جانوران و پرندگان رسم مادی و به خاک سپردن رسم

پارسی بوده است. (بارتولومه ص ۴۱۲)

تدفین، از نظر مزدیسنا، فی نفسه زشت و نمودار کفر و عصیان است.

دانلود کتاب آیین های مرگ در ایران باستان

مرگ و آیین های مربوط به آن در ایران باستان

دانلود رایگان کتاب آیین های مرگ در ایران باستان

هرودت، درباره تفاوت رسم نزد پارس ها و مغان، به نکته ای اشاره کرده که بدان توجه چندانی نشده است.

بنا به گزارش او، تنها مغان، یعنی تیره یا قبیله ای از مادها، نه پارسها جسیر مردگان خود را در فضای باز و در

معرض دید پرندگان و جانوران لاشه خوار می نهادند.

این رسم آریائی و رسم هند و ایرانیان نبود بلکه رسم

رایج خزرها و بلخیان و احتمالا

رسم قبایل بومی ایران زمین بود که در جلگه های شمال شرقی به شیوه چادرنشینی زندگی می کردند و

رسمی را که به مقتضای شرایط آب و هوایی و معیشت آنان بوده به صورت سنتی مذهبی درآورده بودند.

این رسم، نزد زردشتیان مزدا پرست، به دخمه کردن یا خورشید نگر شنی نامزد شده و هنوز نیز در جماعت

پارسیان هند و پاکستان اجرا می شود (رضی، ص ۴۰).

دانلود کتاب آیین های مرگ در ایران باستان

مرگ و آیین های مربوط به آن در ایران باستان

دانلود رایگان کتاب آیین های مرگ در ایران باستان

یادآور می شویم که، در این باب، نظرهای متفاوتی وجود دارد از جمله اینکه دخمه در فارسی به معنی «گور»

به کار می رفته و با لفظ داغ به معنی «سوزاندن» هم ریشه است و این یادگار زمانی است که اقوام آریائی

مردگان خویش را می سوزانده اند.

رسم سوزاندن مردگان از زمانی دیرین منسوخ شده اما لفظ دخمه به معنی محلی که مرده را در آن گذارند یا

دفن کنند به جا مانده است. (خانلری، ص ۱۰۲)

رها کردن جسد در طبیعت، که به گزارش هرودت نزد مغان رواج داشت،

رفته رفته | به عنوان وسیله ای برای دور کردن آن پذیرفته شد.

گو اینکه برخی از اجساد – ظاهره اجساد خاندان شاهی و بزرگان – با ورقه ای از موم پوشانده سپس به خاک

سپرده می شد.

به زعم بعضی از پژوهندگان، رسم دورافکن جسد و گردآوری استخوانها در استودان

| از آن مشرق ایران و آسیای میانه بوده سپس به تدریج به مغرب ایران راه یافته است.

دانلود کتاب آیین های مرگ در ایران باستان

مرگ و آیین های مربوط به آن در ایران باستان

دانلود رایگان کتاب آیین های مرگ در ایران باستان

حتى کاوش های باستان شناسی آثاری از رواج این رسم در آسیای صغیر عصر هخامنشی را | نشان داده

است (۱۵۶- ۱۲۷ , ۱۵۴ -۱۲۵ .Shahbazi 1975 , pp ). در روایات هرمزدیار (ص ۲۹۵-۲۹۸)| آمده که استودان از

ابداعات جمشید بوده است. چون جمشید با اهریمن درگیر شد تا تهمورث را برهاند و موفق نشد که آن شاه

ناکام را زنده نجات دهد، تنها جسد او را | به چنگ آورد و در استودان نهاد.

زردشتیان با هر دو رسم تدفین و سوزاندن جسد مرده مخالف اند. در اوستا نیز به صراحت با این دو رسم

مخالفت شده است. در وندیداد (فرگرد یکم، بند ۱۲ و ۱۷) آمده است:

و..